Chùa Cổ Thạch là địa điểm vô cùng nổi tiếng. Với kiến trúc linh thiêng được nhiều du khách biết đến. Vẻ đẹp kỳ thú với bãi đá bảy màu. Vẻ đẹp rêu xanh ngát. Chùa nằm nghiêng mình trong những hang động trên sườn núi. Chùa Cổ Thạch lúc ẩn, lúc hiện giữa sương mù. Cảnh quan đã tạo nên chốn tâm linh trang nghiêm, thanh tịnh cho ngôi chùa.
Chùa Cổ Thạch còn gọi là Chùa Hang hay chùa Đá Cổ nằm trong khu du lịch Cổ Thạch tại xã Bình Thạnh, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận, cách thành phố Phan Thiết 100km về phía Bắc.Ở trên sườn núi cao 64m so với mặt nước biển.
Là một quần thể kiến trúc Phật giáo được xây dựng dựa vào núi. Nằm san sát các hang đá trong khu vực hơn 2.000m2, phía Đông Nam liền kề với biển Đông, ba mặt còn lại thì giáp rừng núi và những dải đá nguyên sinh tuyệt đẹp.
Chùa Cổ Thạch vốn có tên gọi là ” chùa Hang “. Từ năm 1835, ngôi chùa này được thiền sư Bảo Tạng ( đời thứ 40 phái Lâm Tế ) khai sơn. Sau 5 năm làm trụ trì, ngài đã truyền lại cho các đệ tử việc chăm sóc am để Nam thực hiện con đường du hóa, hoằng pháp độ sinh.
Cho đến nay, ngôi chùa đã trải qua 5 đời trụ trì và nhiều lần trùng tu. Vậy nên, vốn là một am nhỏ nhưng ngày nay ngôi chùa đã khang trang và rộng lớn hơn rất nhiều.
Cho đến nay, dù đã trải qua 170 năm nhưng ngôi chùa vẫn còn lưu giữ nhiều di sản văn hóa Hán Nom, hoành phi và nhiều tài liệu cổ quý giá. Trong số đó, Đại Hồng chung và trống sấm đã có niên đại từ đầu thế kỷ thứ 19.
Khu vực chùa Cổ Thạch là một quần thể kiến trúc rất độc đáo. Các am, điện, cốc liên hoàn với nhau trên khu đồi đá cao 64m và trải rộng tới hơn 4ha.
Tại cổng tam quan, lối dẫn vào chính điện là tượng hai linh vật voi và hổ hộ pháp phía trước. Theo tín ngưỡng Phật giáo, voi là biểu tượng của sức mạnh tâm thức; còn hổ là biểu tượng cho sức mạnh của niềm tin và sự chiến thắng.
Mọi lối đi đều được cây cối thiên nhiên che phủ nên dù ở địa hình cao nhưng cũng không có cảm giác khó chịu từ thời tiết. Ngoài ra còn có rất nhiều phiến đá lớn với nhiều hình thù khác nhau. Có tảng đá hình chú ếch ngộ nghĩnh; có tảng thì lại mang hình dáng như bàn tay Đức Phật.
Chùa Cổ Thạch mang một vẻ đẹp nguyên sơ độc đáo, tựa đầu lên núi lên đồi. Cùng hàng ngàn phiến đá, hang động kỳ bí, thấp thoáng trong làn sương mờ như chốn bồng lai tiên cảnh khiến ai đến du lịch Bình Thuận cũng phải ghé qua.
Con đường lên chùa thông thoáng, có nhiều bóng cây che mát nhưng hơi quanh co, khúc khuỷu. Với 36 bậc thang được nối tiếp nhau bằng phiến thạch. Dưới chân bậc thang là đôi rồng uốn lượn ở hai bên bằng xi măng. Để chào đón những du khách đến chùa hành hương.
Ngôi chùa này nằm trên quần thể núi đá nên cũng có rất nhiều hang động đặc biệt. Tận dụng địa thế này, các thiền sư đã dùng chúng làm nơi thờ phụng.
Trong mỗi hang động ở chùa Cổ Thạch đều thờ một vị Phật, Bồ tát hoặc một nhà sư đã viên tịch. Ở đây, có một hang động của Tổ sư – người đã khai sơn ra ngôi chùa này, phía trọng ngoài tượng thờ Tổ sư còn có các bài vị có công lao xây dựng chùa.
Kế bên đó là hang thờ Phật Mẫu Chuẩn Đề. Trong hang động này có tượng Phật 8 tay và nhiều tượng cổ khác. Còn ở hang Tam Bảo, các thiền sư dùng để thờ phụng 23 pho tượng Phật cổ với nhiều kích thước và niên đại khác nhau.
Các công trình trong chùa đều được thiết kế tinh tế và tỉ mỉ. Hình ảnh Long, Ly, Quy Phụng trên các mái chùa, các cây cột trụ. Mang đậm nét đặc trưng trong kiến trúc phật giáo.
Chính điện nằm lọt thỏm trong quần thể núi đá tự nhiên, kế đó là các nhà thiền, từ đường, nhà tổ, gác chuông, gác trống. Mang đến một vẻ đẹp hoang sơ, mới lạ cho ngôi chùa.
Mỗi hang động trong chùa đều mang một nét đẹp riêng. Để thờ một vị Phật, Bồ Tát hoặc một nhà sư đã qua đời. Đặc biệt là nhà sư Bảo Tạng. Người đã khai sinh ra ngôi chùa mà bất cứ ai khi bước vào đều sẽ cảm nhận ngay được sự linh thiêng và huyền bí.
Không chỉ đẹp bởi kiến trúc, chùa Cổ Thạch còn khiến du khách trầm trồ bởi những cổ vật quý hiếm mang đậm giá trị lịch sử. Các câu liễn, câu đối nhiều niên đại khảm bằng xà cừ, ghép mực sành, Đại Hồng chung, trống sấm. Đều có niên đại từ nửa đầu thế kỷ 19 hay những tài liệu có từ ngày lập chùa. Chính cái vẻ tự nhiên, cổ kính sẵn có ấy của chùa đã khiến cho ai đến đây một lần cũng đều nhớ mãi không quên.